دربارهی کیارستمی و سینمای او کتابهای زیادی به فارسی نوشته و ترجمه شده است. اما کتاب حاضر از چند جهت، اثری قابلتوجه است. نکتهی اول این که کتاب دو نویسنده دارد. جاناتان رزنبام، منتقد و نویسندهی آمریکایی و مهرناز سعیدوفا، نویسندهی ایرانی کتاب. به همین خاطر در بخش ابتدایی کتاب که نوشتههایی جداگانه از هرکدام است، نظرگاههای متفاوت نسبت به کیارستمی و آثار او را پیدا میکنیم. رزنبام، تماشاگری آمریکایی که از منظری بیرونی به فیلمها نگاه میکند و سعیدوفا، تماشاگر ایرانی، که فیلمها را از خاستگاه فرهنگی خود آنها تماشا میکند. ولی موضوع وقتی جالبتر میشود که این دو نویسنده در بخش دوم کتاب به گفتوگو با یکدیگر میپردازند.
این گفتوگو همانطور که خود نویسندگان میگویند، گفتوگویی است که بین دو فرهنگ شکل میگیرد. گویی دیالوگی که آثار کیارستمی با جهانیشدن خودْ با دنیا برقرار کرده است، خود را به این صورت در این اثر منعکس کرده است. تقابل نویسندگان، علاوهبر تفاوت فرهنگی این دو نفر، در جنسیت آنها نیز حضور دارد. مهرناز سعیدوفا با اشاره به نقش زنان در فرهنگ ایران و فیلمهای کیارستمی، موضعی را که گاهی در کتابهایی از این دست نادیده گرفته میشود، پیش چشم ما روشنتر میکند.
گفتوگوی حاضر در کتاب -برخلاف نمونههای مشابه- تأیید متقابل دو نفر با دیدگاههای یکسان نیست، بلکه دو نویسندهی کتاب با اختلافنظرهایی که دربارهی فیلمهای کیارستمی دارند، دیدی وسیعتر و فراگیرتر به خواننده میدهد. در انتهای این گفتوگو، جریان بحث از سمت وجههی کیارستمی در ایران و جهان، به سمت آخرین فیلمش کشیده میشود.
مهرناز سعیدوفا با اشاره به نقش زنان در فرهنگ ایران و فیلمهای کیارستمی، موضعی را که گاهی در کتابهایی از این دست نادیده گرفته میشود، پیش چشم ما روشنتر میکند.
بخش سوم کتاب، گفتوگویی بین نویسندگان و کیارستمی است که تنها به سؤالات فرمی دربارهی ساخت فیلمها محدود نمیشود و به محتوا و دیدگاه کیارستمی در هنگام ساخت فیلم و خود سینما بهطور کلی هم میرسد. دیالوگی که از نظر من، در عین اختصار، به اصلیترین نکات فیلمهای کیارستمی، از جمله رابطهی داستان و مستند، سادگی آثار او، شعر و کیارستمی (چه شعر در سینمای او، چه خود کیارستمی بهعنوان شاعر) میپردازد. نوشتهای خواندنی از خود کیارستمی که در کاتولوگ فیلم ده در زمان نمایشاش در جشنوارهی کن منتشر شده بود، را هم آوردند.
بخش چهارم و پایانی کتاب که بعداً به آن افزوده شده، ضمیمههایی دربارهی سه اثر آخر کیارستمی است که بعد از نگارش اولیهی کتاب، ساخته شدهاند: «شیرین»، «کپی برابر اصل» و «مثل یک عاشق».
این کتاب در عین حال که مجموعهای از یادداشتها، نقدها و مکالمهها دربارهی آثار کیارستمی است، اما از نظر من، اثری یکپارچه و خواندنی است. دقیقاً همین عوض شدن مداوم فرم، نوعی صمیمیت و عمق بیشتر در موضوع را ایجاد میکند.
کتاب عباس کیارستمی با ترجمهی یحیی نطنزی و همکاری نشر چشمه در دسترس مخاطبین فارسیزبان است.
